«رهبری دینی» در نهضت و در نظام

چکیده: رهبری دینی را از مصادیق رهبران کاریزماتیک دانسته‌اند؛‌ اگر در موقعیتِ نهضتی قرار بگیرد. تداوم و پایایی آن البته محل تردید است؛ خصوصاً وقتی که کار به جانشین و به تغییرِ موقعیت برسد. این جوهرِ نظریة کلاسیکِ ماکس وبر در باب کاریزماست. تجربة انقلاب اسلامی و به تبع آن، برپایی جمهوری اسلامی در ایران،‌ این نظریه را با چند نقض و چالش جدی مواجه ساخته و ضرورت برخی تجدیدنظرهای مبنایی را پیش کشیده است؛‌ ازجمله دربارة «ناپایداری مناسبات کاریزماتیک». مقالة‌ حاضر نشان داده است که این مناسبات به‌رغم واقع شدن در مرحلة «نظام» و وقوع پدیدة «جانشینی»،‌ همچنان برقرار است و این نیز به مدد عنصر عقیدتی- ایمانی مشترک در هر دو موقعیت است.